ویژگی های کیفیت زندگی

علی رغم اینکه یک توافق کلی در تعریف کیفیت زندگی وجود ندارد، بیشتر پژوهشگران بر سه ویژگی کیفیت زندگی اتفاق نظر دارند. این ویژگی ها عبارت اند از : چند بعدی بودن ، ذهنی بودن، پویا بودن. علی رغم تلاش بسیار متخصصین، بحث ها در ارتباط با ابعاد کیفیت زندگی همچنان بر قوت خود باقی است. بطورکلی در حال حاضر اساس تئوریکی اندکی، برای ابعاد کیفیت زندگی وجود دارد که آن هم در سخنرانی‌های منعکس شده در حوزه ی بهداشت و سلامت ارائه شده اند. با این وجود اکثر تلاشهایی که در حال حاضر برای تعیین ابعاد کیفیت زندگی صورت می‌گیرد، دیمی و اختیاری هستند ( توحید الرحمن و همکاران ، ۲۰۰۳) .

الف) چند بعدی بودن : اکثر متخصصین و صاحب‌نظران این حوزه معتقدند که کیفیت زندگی دارای۶ بعد است که عبارت اند از: ۱- بعد فیزیکی ۲- بعد اجتماعی ۳- بعد روانی ۴- بعد جسمی ۵- بعد روحی ۶- بعد محیطی (‌ده‌داری ، ۱۳۸۱) .

بعد فیزیکی : این بعد بیشتر از تعبیر ابعاد، معیارهای اندازه گیری نتایج را نشان می‌دهد. سؤالات مربوط به بعد فیزیکی شامل : سؤالات درباره ی قدرت ، انرژی، توانایی برای انجام فعالیت‌های روزمره و خود مراقبتی می‌باشد. این سؤالات به طور عمومی با ارزیابی پزشکان از وضعیت عملکردی و احساس بهتر بودن در ارتباط است (همان منبع) .

بعد اجتماعی : به توانایی برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده ، همسایگان ، همکاران و سایر ‌گروه‌های اجتماعی و نیز وضعیت شغلی و شرایط اقتصادی کلی واحساس بهتر بودن از لحاظ اجتماعی مربوط می شود ( همان منبع ) .

بعد روانی : احساس بهتر بودن از لحاظ روانی، اغلب در ارتباط با مراقبت‌های بهداشتی از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. جنبه‌های روحی ،افسردگی ، ترس، عصبانیت، خوشحالی، و آرامش را در بر می‌گیرد. بعضی از زیر ‌گروه‌های این بعد عبارت اند از تصویر از خود، احساس مثبت و منفی ، اعتقادات مذهبی ، فکر کردن ، یادگیری ، حافظه و تمرکز حواس (همان منبع ) . بعد جسمی : بعد جسمی به دریافت فرد از توانایی هایش در انجام فعالیت ها و وظایف روزانه که نیاز به صرف انرژی دارداشاره می‌کند و می‌تواند دربردارنده ی مقیاس هایی چون تحرک، توان و انرژی، درد و ناراحتی، خواب و استراحت و ظرفیت توان کاری باشد (همان منبع ) .

بعد روحی : درک فرد از زندگی و هدف و معنای زندگی را در بر می‌گیرد. ثابت شده است که بعد روحی، زیر مجموعه بعد روانی نبوده ویک دامنه ی مهم و مستقل محسوب می شود(همان منبع). بعد محیطی : این بعد ‌به این مقوله اشاره دارد که کیفیت محیط پیرامون زندگی بشر برای زیست چگونه است و اینکه آیا افراد بر محیط زیست خود و سایرین اثرات خارجی مثبت می‌گذارند یا نه؟ و یا اینکه تا چه حد سعی می‌کنند، تا اثرات خارجی منفی تعاملات خود را کاهش دهند(همان منبع).

ب) ذهنی بودن : کیفیت زندگی را باید بیشتر به صورت یک مفهوم ذهنی به کار برد. ارزیابی فرد از سلامت و خوب بودنش، عامل کلیدی در مطالعه ی کیفیت زندگی می‌باشد. قضاوت فرد درمورد بیماری، درمان و سلامتی خود اهمیت بیشتری نسبت به ارزیابی عینی از سلامتی دارد. به عنوان مثال ممکن است فردی ازیک یا چند بیماری مزمن رنج ببرد ولی خودش را سالم بداند درصورتیکه فرد دیگری با وجود آنکه هیچ نشان عینی از بیماری ندارد خود را بیمارمی پندارد. عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت است از تفاوت درک شده بین آنچه هست و آنچه از دیدگاه فرد باید باشد ( توحید الرحمن و همکاران ،۲۰۰۳ ) .

ج) پویا بودن : پویایی کیفیت زندگی ‌به این معنا است که با گذشت زمان تغییر می‌کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد. این مشخصه در یک رابطه ی طولی قابل مشاهده است ( همان منبع).

تاریخچه ی مطالعات کیفیت زندگی